مقدمه:

کنه‌ها (Acari) در زیر رده آکاری‌ها (Acariformes) دسته‌بندی می‌شوند و به همراه رتیل‌ها و عنکبوت‌ها، رده بندپایان (Arachnida) را تشکیل می‌دهند. کنه‌ها یکی از بزرگ‌ترین گروه‌های بندپایان هستند که به فراوانی در طبیعت یافت می‌شوند. تاکنون حدود سی هزار گونه از این بندپایان در دنیا شناسایی شده و تخمین زده می‌شود که بیش از پانصد هزار گونه دیگر هنوز ناشناخته باقی مانده باشند. اندازه کنه‌ها بسیار متنوع است. برای مثال، کنه‌های خانواده تارسونمیده (Tarsonemidae) فقط چند میکرون و کنه‌های بسیار بزرگ خانواده ایکسودیده (Ixodidae) می‌توانند تا صد برابر بزرگتر باشند و روی دام‌ها زندگی می‌کنند و از خون آنها تغذیه می‌کنند.

طبقه‌بندی:

کنه‌ها شامل گروه‌های آبزی و خشکی‌زی هستند. کنه‌های خشکی‌زی در خاک با جمعیت بسیار بالا دیده می‌شوند و از مهم‌ترین بندپایان خاک به شمار می‌روند. تعدادی از کنه‌ها بخشی از زندگی خود را به صورت انگل می‌گذرانند و ممکن است انگل بندپایان یا مهره‌داران باشند. البته تعداد کمی هم به صورت انگل داخلی در داخل بدن حشرات و مهره‌داران فعالیت می‌کنند.

نقش‌های مختلف کنه‌ها:

• شکارچی و پِرداتور: تعدادی از کنه‌ها شکارگر و پِرداتور هستند و در داخل خاک روی گیاهان از ساير کنه‌ها مخصوصاً از کنه‌های گیاهخوار و تخم حشرات کوچک تغذیه می‌کنند. به عبارت دیگر، تعدادی از گونه‌های شکارگر در داخل خاک از انواع حشرات کوچک و سایر کنه‌ها، نماتودها و تخم مگس‌ها تغذیه می‌کنند و جزء موجودات بسیار مفید به حساب می‌آیند.
• گیاهخوار: تعداد زیادی از کنه‌ها هم گیاهخوار هستند. با کلیسرهای نیرومند خود بر روی گیاهان خراش‌هایی ایجاد می‌کنند و از کلروپلاست، مایع و شیره گیاهی تغذیه می‌کنند. همچنین تعدادی از گونه‌های گیاهخوار در محیط‌های انبار از غلات، خشكبار و برخی دیگر از غده‌های گیاهان زینتی تغذیه می‌کنند.
• کنترل آفات: کنه‌های خانواده فیتوزئیده (Phytoseidae) شکارگر هستند که برای کنترل کنه‌های گیاهخوار بر روی گیاهان زینتی در شرایط گلخانه‌ها زندگی می‌کنند. همچنین در بسیاری از نقاط دنیا به صورت تجارتی و انبوه تولید می‌شوند و در گلخانه‌ها رهاسازی می‌شوند.

کنه‌ها شامل گروه‌های آبزی و خشکی هستند. کنه‌های خشکی معمولاً در خاک با جمعیت بالا دیده می‌شوند و از مهم‌ترین بندپایان هستند. برخی از آن‌ها به عنوان پارازیت‌ها زندگی می‌کنند و می‌توانند انگل بندپایان یا مهره‌داران باشند. همچنین برخی از آن‌ها به عنوان شکارگر و پرداتور فعالیت می‌کنند و از سایر کنه‌ها و حشرات کوچک تغذیه می‌کنند.

تعداد زیادی از کنه‌ها گیاهخوار هستند و با کلیسرهایی که دارند، بر روی گیاهان خراش‌هایی ایجاد می‌کنند و از مواد غذایی مثل کلروپلاست، مایع گیاهی و شیره گیاهی تغذیه می‌کنند. همچنین برخی از آن‌ها در محیط‌های انباری از غلات و خشکبار تغذیه می‌کنند.

در ایران، کنه‌های گیاهی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین آفات کشاورزی شناخته می‌شوند که خسارت‌های جدی به محصولات زراعی، باغی و زینتی وارد می‌کنند. در ادامه، مهم‌ترین گونه‌های کنه گیاهی در ایران و ویژگی‌های آن‌ها آورده شده است:

1. کنه تارتن دو نقطه‌ای (Tetranychus urticae)

ویژگی‌ها: این کنه یکی از رایج‌ترین آفات گیاهی است که با ایجاد تارهای نازک روی برگ‌ها قابل شناسایی است.

میزبان‌ها: گیاهان زراعی مانند گوجه‌فرنگی، خیار، لوبیا، پنبه و بسیاری از گیاهان زینتی.

خسارت: تغذیه از شیره برگ‌ها که باعث زرد شدن و خشکیدگی آن‌ها می‌شود. در صورت شدت آلودگی، برگ‌ها می‌ریزند.

2. کنه قرمز اروپایی (Panonychus ulmi)

ویژگی‌ها: کنه‌ای کوچک با رنگ قرمز روشن که بیشتر روی درختان میوه دیده می‌شود.

میزبان‌ها: سیب، گلابی، هلو، گیلاس و درختان گردو.

خسارت: کاهش فتوسنتز به دلیل آسیب به برگ‌ها، کاهش کیفیت میوه و ضعف عمومی درخت.

3. کنه گال‌زا (Eriophyes spp.)

ویژگی‌ها: کنه‌هایی بسیار ریز که با چشم غیرمسلح به‌سختی دیده می‌شوند. آن‌ها باعث ایجاد گال یا برجستگی روی برگ‌ها و ساقه‌ها می‌شوند.

میزبان‌ها: درختان مثمر مانند انگور، گردو، سیب و همچنین برخی گیاهان زینتی.

خسارت: تغییر شکل برگ‌ها و ساقه‌ها، کاهش رشد و محصول‌دهی.

4. کنه زنگار مرکبات (Phyllocoptruta oleivora)

ویژگی‌ها: کنه‌ای میکروسکوپی با رنگ زرد که به پوست میوه و برگ‌های مرکبات حمله می‌کند.

میزبان‌ها: درختان پرتقال، لیمو، نارنگی و سایر مرکبات.

خسارت: تغییر رنگ پوست میوه، ایجاد لکه‌های قهوه‌ای و کاهش کیفیت میوه‌ها.

5. کنه گردآلود پنبه (Oligonychus pratensis)

ویژگی‌ها: کنه‌ای با رنگ زرد مایل به قهوه‌ای که به‌ویژه در مزارع پنبه دیده می‌شود.

میزبان‌ها: پنبه، ذرت و برخی علف‌های هرز.

خسارت: خشکیدگی برگ‌ها، کاهش محصول و کیفیت پنبه.

6. کنه گندم یا کنه قهوه‌ای گندم (Petrobia latens)

ویژگی‌ها: کنه‌ای کوچک با رنگ قهوه‌ای مایل به زرد که در مراحل اولیه رشد گندم و جو فعالیت می‌کند.

میزبان‌ها: گندم، جو و سایر غلات.

خسارت: ایجاد لکه‌های زرد روی برگ‌ها که به خشکیدگی زودرس و کاهش عملکرد محصول منجر می‌شود.

7. کنه زنگار نخل (Raoiella indica)

ویژگی‌ها: این کنه بیشتر روی برگ‌های درخت خرما یافت می‌شود و به‌سرعت تکثیر می‌یابد.

میزبان‌ها: نخل خرما و برخی دیگر از درختان گرمسیری.

خسارت: ایجاد لکه‌های زرد و قهوه‌ای روی برگ‌ها و کاهش فتوسنتز.

اهمیت مدیریت و کنترل کنه‌های گیاهی

کنه‌های گیاهی به دلیل تکثیر سریع و مقاومت به سموم شیمیایی، به یکی از چالش‌های اصلی کشاورزان تبدیل شده‌اند. استفاده از روش‌های مدیریت تلفیقی آفات (IPM) مانند کنترل بیولوژیک (استفاده از شکارگرها مانند کنه شکارگر Phytoseiulus persimilis)، کاهش استفاده از سموم شیمیایی، و رعایت بهداشت زراعی، می‌تواند به کاهش خسارت این آفات کمک کند.

روش‌های کنترل کنه‌های گیاهی: تخصصی اما با زبانی ساده و روان

کنه‌های گیاهی یکی از چالش‌های اصلی کشاورزی و باغداری هستند، زیرا می‌توانند به سرعت تکثیر شده و خسارت جدی به محصولات وارد کنند. برای مدیریت و کنترل این آفات، روش‌های مختلفی وجود دارد که به‌صورت ترکیبی (مدیریت تلفیقی آفات) بهترین نتیجه را ارائه می‌دهند. در ادامه، این روش‌ها با توضیحات تخصصی و ساده آورده شده است:

1. کنترل زراعی

الف) اصلاح شرایط محیطی:

کاهش رطوبت اضافی: کنه‌ها در محیط‌های گرم و خشک یا رطوبت بالا تکثیر می‌شوند. تنظیم رطوبت و آبیاری مناسب می‌تواند از تکثیر آن‌ها جلوگیری کند.

علف‌های هرز را از بین ببرید: بسیاری از کنه‌ها روی علف‌های هرز زندگی می‌کنند. حذف علف‌های هرز از اطراف مزارع و باغ‌ها به کاهش جمعیت آن‌ها کمک می‌کند.

ب) مدیریت تناوب زراعی:

تغییر دوره‌ای نوع محصول کاشته‌شده می‌تواند چرخه زندگی کنه‌ها را مختل کند و فشار آلودگی را کاهش دهد.

2. کنترل مکانیکی

شست‌وشوی برگ‌ها: شست‌وشوی برگ‌ها با آب فشار بالا می‌تواند کنه‌ها را از سطح گیاه جدا کند. این روش در مراحل اولیه آلودگی موثر است.

برداشت و حذف قسمت‌های آلوده: برگ‌ها یا شاخه‌هایی که به شدت آلوده هستند، باید بریده و از مزرعه خارج شوند.

3. کنترل بیولوژیک

استفاده از دشمنان طبیعی کنه‌ها یکی از موثرترین روش‌ها در مدیریت این آفات است:

کنه شکارگر (Phytoseiulus persimilis): این کنه مفید به‌طور طبیعی از کنه‌های مضر تغذیه می‌کند و در باغ‌ها یا گلخانه‌ها قابل استفاده است.

شکارگرهای عمومی مانند کفشدوزک‌ها: برخی حشرات مانند کفشدوزک‌ها و سن شکارگر، کنه‌ها را شکار می‌کنند.

قارچ‌های بیماری‌زا (Beauveria bassiana): این قارچ‌ها به‌عنوان یک عامل کنترل زیستی می‌توانند جمعیت کنه‌ها را کاهش دهند.

4. کنترل شیمیایی

الف) استفاده از کنه‌کش‌های اختصاصی (Acaricides):

کنه‌کش‌های موثر: موادی مانند Abamectin، Spiromesifen، و Fenpyroximate به‌طور ویژه برای کنترل کنه‌ها طراحی شده‌اند.

نکات استفاده:

تناوب در مصرف سموم برای جلوگیری از مقاومت کنه‌ها.

استفاده در زمان مناسب (معمولاً در ساعات خنک روز) برای افزایش اثربخشی.

رعایت دوز توصیه‌شده برای جلوگیری از آسیب به گیاه و محیط‌زیست.

ب) استفاده از روغن‌های گیاهی یا معدنی:

روغن ولک یا روغن‌های گیاهی مانند نیم (Neem Oil): این روغن‌ها با ایجاد یک لایه روی بدن کنه‌ها، آن‌ها را خفه می‌کنند. این روش بسیار ایمن و کم‌خطر است.

5. کنترل فیزیکی

استفاده از تله‌های چسبناک: این تله‌ها کنه‌ها را به دام می‌اندازند و از انتشار بیشتر آن‌ها جلوگیری می‌کنند.

کنترل دما و رطوبت در گلخانه‌ها: افزایش یا کاهش دمای محیط گلخانه می‌تواند رشد و تکثیر کنه‌ها را مهار کند.

6. روش‌های ارگانیک و کم‌خطر

اسپری محلول‌های طبیعی: ترکیب‌های خانگی مانند مخلوط آب و صابون ملایم یا محلول سرکه می‌توانند برای کنترل کنه‌ها مفید باشند.

استفاده از عصاره‌های گیاهی: عصاره‌هایی مانند سیر، فلفل یا اکالیپتوس خاصیت دافع و کشنده دارند و به‌طور طبیعی به کاهش جمعیت کنه‌ها کمک می‌کنند.

7. نظارت و پایش مداوم

بازرسی منظم گیاهان: بررسی مداوم برگ‌ها و ساقه‌ها برای مشاهده علائم اولیه آلودگی (مانند لکه‌های زرد یا تارهای کنه) بسیار اهمیت دارد.

استفاده از کارت‌های زرد چسبناک: این کارت‌ها برای پایش حضور کنه‌ها و دیگر آفات مفید هستند.

8. مدیریت تلفیقی آفات (IPM)

مدیریت تلفیقی، ترکیبی از روش‌های بالا است که با کمترین استفاده از سموم شیمیایی، بیشترین اثربخشی را ارائه می‌دهد. این رویکرد شامل موارد زیر است:

کنترل زراعی برای کاهش شرایط مناسب تکثیر.

استفاده از دشمنان طبیعی.

به‌کارگیری کنه‌کش‌های ایمن در صورت نیاز.

جمع‌بندی

برای کنترل موثر کنه‌های گیاهی، ابتدا باید منبع آلودگی و شدت آن به‌دقت شناسایی شود. ترکیب روش‌های زراعی، بیولوژیک، و شیمیایی در قالب مدیریت تلفیقی آفات، بهترین نتیجه را با کمترین آسیب به محیط‌زیست و سلامت انسان به همراه دارد.

لارو کنه گیاهخوار:

لارو کنه گیاهخوار، دارای ۶ پا است و رنگ سفید دارد. اندازه آن اندکی بزرگتر از تخم است و چشم‌های قرمز مشخصی دارد. پس از ۳ تا ۱۵ روز (بر اساس درجه حرارت) از تخم فرو می‌آید. در ابتدا بی‌رنگ است و تنها ۶ پای موجود دارد. در دوره‌های نمفی بعدی، که بعد از مرحله لاروی است، به رنگ زرد کمرنگ تا سبز تبدیل می‌شود، ۸ پا دارد و دارای ۲ نقطه سیاه بر روی بدن می‌باشد. این لاروها، پس از خروج از تخم، ابتدا سفید رنگ هستند، اما پس از تغذیه از شیره گیاهی، رنگ آن‌ها به سبز-زرد تغییر می‌کند و ۲ نقطه سیاه رنگ روی بدنشان ظاهر می‌شود. پس از دوره دورمانسی (خواب)، نمف‌ها با ۸ پا ظاهر می‌شوند. پس از یک دوره دیگر خواب و دوره نمفی، کنه بالغ می‌شود. نمف‌ها ممکن است در هوای گرم و خشک طی ۵ روز بالغ شوند. دوره تخم گذاری در دمای ۱۵ درجه میانگین ۳۶ روز، در دمای ۲۹ درجه میانگین ۱۶ روز و در دمای ۳۰ درجه میانگین ۷ روز است.

در شرایط مطلوب، کنه ماده در دمای ۲۰ درجه تا ۱۲۹ تخم می‌گذارد.

• دوره زندگی این کنه ۱ تا ۳ هفته است (در هوای بسیار خشک). در دماهای پایین‌تر و نور کمتر، کنه‌های ماده در زمستان گذران گسترش پیدا می‌کنند و دو لکه خود را از دست می‌دهند و در شکاف‌ها و تراک‌ها پنهان می‌شوند. این ماده‌ها نارنجی روشن یا قرمز رنگ هستند و تغذیه نمی‌کنند. در زمستان، تولید مثل متوقف می‌شود. در بهار، ماده‌ها دوباره فعال شده و جمعیت‌های جدیدی را ایجاد می‌کنند.

• تکثیر کنه‌ها در زیر دمای ۱۳ درجه متوقف می‌شود.

• شرایط مناسب آب و هوایی برای کنه دو نقطه، آب و هوای گرم و خشک است.

• در شرایط گلخانه، کنترل کنه دو نقطه مشکل است. کنترل دائمی برگ‌ها برای اطمینان از حضور کنه ضروری است. این کنه می‌تواند در سراسر بوته حضور داشته باشد، اما بیشتر برگ‌های مسن‌تر و رگ‌برگ‌ها را آلوده می‌کند. هنگامی که علایم بر روی برگ‌ها ظاهر می‌شود، نشان می‌دهد که کنه گسترش پیدا کرده و مبارزه با آن مشکل تر شده است.

• در شرایط مناسب، جمعیت کنه‌ها به سرعت افزایش می‌یابد و به رزها آسیب زیادی وارد می‌کنند. بوته‌هایی که به طور فشرده کشت شده‌اند و جریان هوا در بین آنها کم است، پناهگاه بسیار خوبی برای تکثیر کنه‌ها هستند. گرد و خاک و آلودگی روی سطح برگ‌ها مانع فرآیند تعرق و خنک سازی گیاه می‌شود و مکان مناسبی برای کنه ایجاد می‌کند.

• کنه‌ها از طریق لباس کارگران، ادوات کشت و گیاهان آلوده منتشر می‌شوند.

بهترین روش‌های کنترل کنه در گلخانه: تخصصی و کاربردی

کنه‌ها، به‌ویژه کنه تارتن دو نقطه‌ای (Tetranychus urticae)، از مهم‌ترین آفات گلخانه‌ها هستند که می‌توانند به محصولات زراعی و زینتی آسیب جدی وارد کنند. کنترل کنه‌ها در محیط گلخانه نیازمند ترکیب روش‌های مختلف است که ضمن کاهش خسارت، مقاومت آن‌ها به سموم شیمیایی را نیز به حداقل برساند. در ادامه، بهترین روش‌های کنترل کنه در گلخانه به‌صورت مرحله‌به‌مرحله بیان شده است:

1. پیشگیری (اولین گام برای کنترل پایدار)

الف) بهداشت گلخانه:

• حذف بقایای گیاهی، برگ‌های خشک، و علف‌های هرز از کف و اطراف گلخانه.
• پاکسازی تجهیزات، ابزارها، و گلدان‌ها برای جلوگیری از انتقال کنه‌ها.

ب) تهویه مناسب:

• کنه‌ها در شرایط گرم و خشک به سرعت تکثیر می‌شوند. استفاده از سیستم تهویه مناسب برای حفظ تعادل دما و رطوبت در گلخانه ضروری است.

ج) کنترل ورودی‌ها:

• جلوگیری از ورود گیاهان آلوده به گلخانه.
• نصب توری‌های ضدحشره در ورودی‌ها و دریچه‌های تهویه.

2. پایش و نظارت

• بازرسی منظم: برگ‌ها، ساقه‌ها، و قسمت‌های زیرین گیاهان باید به‌طور مداوم برای مشاهده علائم آلودگی (مانند تارهای نازک، لکه‌های زرد یا نقاط قرمز کوچک) بررسی شوند.
• استفاده از کارت‌های چسبناک زرد یا آبی: این کارت‌ها برای پایش حضور کنه‌ها در گلخانه بسیار موثر هستند.

3. کنترل زراعی

• تنظیم آبیاری: آبیاری کافی و ایجاد رطوبت در حد تعادل می‌تواند از تکثیر کنه‌ها جلوگیری کند.
• تنظیم دما: کاهش دما در گلخانه به کمتر از ۲۵ درجه سانتی‌گراد، به‌ویژه در زمان شیوع کنه‌ها، می‌تواند رشد آن‌ها را مهار کند.

4. کنترل بیولوژیک

الف) استفاده از کنه‌های شکارگر:

• Phytoseiulus persimilis: یکی از موثرترین کنه‌های شکارگر است که به‌طور خاص از کنه‌های تارتن تغذیه می‌کند.
• Amblyseius swirskii: علاوه بر تغذیه از کنه‌ها، می‌تواند شته‌ها و سایر آفات کوچک را نیز کنترل کند.

ب) استفاده از قارچ‌های بیماری‌زا:

• قارچ‌هایی مانند Beauveria bassiana و Metarhizium anisopliae می‌توانند کنه‌ها را آلوده کرده و از بین ببرند.

5. کنترل فیزیکی

• شست‌وشوی گیاهان با آب پرفشار: شستن برگ‌ها و ساقه‌ها با آب می‌تواند کنه‌ها را از گیاه جدا کند و برای آلودگی‌های سبک موثر است.
• استفاده از تله‌های نوری و چسبناک: برای جذب و کنترل کنه‌ها و سایر آفات مفید هستند.

6. کنترل شیمیایی

الف) استفاده از کنه‌کش‌های اختصاصی (Acaricides):

• کنه‌کش‌های موثر: سمومی مانند Abamectin، Spiromesifen، و Fenpyroximate به‌طور ویژه برای کنترل کنه‌ها طراحی شده‌اند.
• تناوب در مصرف سموم: برای جلوگیری از ایجاد مقاومت در کنه‌ها، باید از سموم مختلف به‌صورت دوره‌ای استفاده کرد.

ب) استفاده از روغن‌های گیاهی و معدنی:

• روغن ولک و روغن نیم (Neem Oil): این روغن‌ها با ایجاد لایه‌ای روی بدن کنه‌ها، آن‌ها را خفه کرده و تکثیرشان را متوقف می‌کنند.

7. مدیریت تلفیقی آفات (IPM) در گلخانه

مدیریت تلفیقی آفات، ترکیبی از روش‌های پیشگیری، بیولوژیک، فیزیکی، و شیمیایی است که به‌صورت همزمان به کار گرفته می‌شود. در این روش:

1. ابتدا از روش‌های پیشگیرانه و زراعی استفاده کنید.
2. در صورت مشاهده آلودگی، از کنه‌های شکارگر یا قارچ‌های مفید برای کنترل استفاده کنید.
3. تنها در صورت شدید بودن آلودگی، از سموم شیمیایی استفاده شود.

8. پیگیری و ارزیابی مداوم

• پس از اجرای روش‌های کنترل، گلخانه باید به‌طور مداوم پایش شود.
• در صورت نیاز، اقدامات اصلاحی (مانند افزایش تعداد دشمنان طبیعی یا تکرار سمپاشی) انجام شود.

جمع‌بندی

کنترل کنه‌ها در گلخانه نیازمند رویکردی جامع و پایدار است. استفاده از روش‌های پیشگیری، پایش مداوم، و ترکیب کنترل بیولوژیک و شیمیایی، بهترین نتایج را به همراه دارد. رعایت اصول مدیریت تلفیقی آفات (IPM) به حفظ محیط‌زیست، کاهش هزینه‌ها، و افزایش بهره‌وری محصولات گلخانه‌ای کمک شایانی می‌کند.

شناسایی کانون‌های کنه در گلخانه

1. بررسی بصری گیاهان

کنه‌ها اغلب علائم مشخصی روی گیاهان ایجاد می‌کنند:

لکه‌های زرد یا سفید: نقاط ریز روی برگ‌ها که نشان‌دهنده تغذیه کنه‌ها از سلول‌های گیاه است.

تغییر رنگ برگ‌ها: تغییر رنگ به نقره‌ای یا برنزی و خشکی برگ‌ها می‌تواند نشان‌دهنده حضور کنه‌ها باشد.

وجود تارهای نازک: برخی کنه‌ها مانند تارتن، تارهای نازکی تولید می‌کنند که روی برگ‌ها و بین ساقه‌ها قابل مشاهده است.

2. استفاده از ابزارهای بزرگنمایی

کنه‌ها با چشم غیرمسلح به‌سختی دیده می‌شوند. استفاده از ذره‌بین یا لوپ دستی با بزرگنمایی ۱۰ تا ۲۰ برابر یا میکروسکوپ جیبی برای مشاهده جزئیات کنه‌ها بسیار مفید است.

3. تکنیک تکاندن برگ‌ها

یک کاغذ سفید یا سطح روشن زیر برگ‌ها قرار دهید و به‌آرامی برگ را تکان دهید. کنه‌ها به‌صورت نقاط کوچک متحرک روی کاغذ دیده می‌شوند.

4. پایش نقاط مستعد آلودگی

مناطق گرم و خشک: کنه‌ها در این شرایط به‌خوبی تکثیر می‌شوند. مناطقی با نور زیاد و تهویه ضعیف باید بیشتر بررسی شوند.

گیاهان تحت تنش: گیاهانی که دچار کم‌آبی یا بیماری هستند، بیشتر در معرض حمله کنه‌ها قرار می‌گیرند.

5. استفاده از کارت‌های چسبناک

کارت‌های زرد یا قرمز چسبناک برای جذب و پایش کنه‌ها در گلخانه بسیار موثر هستند.

6. ثبت و تحلیل اطلاعات

بازدیدهای منظم از گلخانه و ثبت اطلاعات مربوط به مکان‌ها و میزان آلودگی برای برنامه‌ریزی کنترل ضروری است.

1- از ارقامی که نسبت به کنه مقاوم هستند استفاده کنید:

1. Utopia
2. Atumn breeze
3. Orange juice

2- از نکات قابل توجه دیگر جلوگیری از گرم شدن بیش از حد دمای گلخانه است و توجه به این نکته که ارقامی که به کنه حساس هستند در مکان خنک گلخانه یعنی کنار پد کاشته شود.

3- به محض مشاهده اولین علائم وجود کنه (شامل تار- نقره ای شدن سطح برگ و...) برگ ها رابا آب کاملاً شستشو داده بصورتیکه زیر برگ کاملاً شسته شود چون محل تجمع کنه زیر برگ هاست زیرا کنه راحتر از بافت زیر برگ تغذیه می کند .

4- جدا کردن و کندن برگ های آلوده و خارج کردن این برگ ها از محیط گل خانه
5- شستشو با آب خالی 3 بار در هفته و بعد از آن استفاده از یک کنه کش 

مقاومت به کنه کش:

مقاومت به کنه‌کش: چالش‌ها و راهکارها

مقاومت به کنه‌کش یکی از مهم‌ترین مشکلات در مدیریت کنه‌ها است. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که کنه‌ها به‌مرور زمان توانایی زنده ماندن در برابر دوزهای معمول سموم را کسب کرده و کنترل آن‌ها دشوارتر می‌شود. مقاومت به کنه‌کش‌ها می‌تواند خسارات اقتصادی و زیست‌محیطی قابل توجهی به همراه داشته باشد. در این مقاله، به بررسی علل، انواع مقاومت، و راهکارهای کاهش آن می‌پردازیم.

علل ایجاد مقاومت به کنه‌کش‌ها

استفاده مداوم از یک نوع سموم:

کاربرد مکرر یک کنه‌کش باعث می‌شود جمعیت کنه‌ها به‌تدریج نسبت به آن مقاوم شوند.

دوزهای ناکافی یا نامناسب:

استفاده از دوز کمتر از میزان توصیه‌شده به کنه‌ها فرصت می‌دهد تا زنده مانده و مقاوم شوند.

تکثیر سریع کنه‌ها:

کنه‌ها دارای چرخه زندگی کوتاه و نرخ تولیدمثل بالا هستند که امکان سازگاری ژنتیکی سریع‌تر را فراهم می‌کند.

کنترل ناقص و حذف نکردن کامل جمعیت آفات:

باقی ماندن کنه‌های مقاوم در مزرعه یا گلخانه منجر به تکثیر مجدد و افزایش مقاومت می‌شود.

انواع مقاومت به کنه‌کش‌ها

مقاومت متابولیکی:

کنه‌ها توانایی تجزیه یا غیرسمی کردن مواد شیمیایی کنه‌کش را در بدن خود پیدا می‌کنند.

مقاومت فیزیولوژیکی:

تغییر در ساختار سلولی یا سیستم عصبی کنه که مانع اثرگذاری سم می‌شود.

مقاومت رفتاری:

کنه‌ها از تماس با سم اجتناب می‌کنند، مثلاً به قسمت‌هایی از گیاه که سم‌پاشی نشده است، می‌روند.

مقاومت عرضی (Cross-Resistance):

ایجاد مقاومت به یک ماده شیمیایی که منجر به مقاومت به مواد شیمیایی مشابه با ساختار یا مکانیسم مشابه می‌شود.

پیامدهای مقاومت به کنه‌کش‌ها

کاهش کارایی سموم:

افزایش تعداد دفعات سم‌پاشی و استفاده از دوزهای بالاتر برای کنترل کنه‌ها.

هزینه‌های اقتصادی بیشتر:

نیاز به استفاده از سموم جدیدتر و گران‌تر.

خطرات زیست‌محیطی:

افزایش باقی‌مانده سموم در محیط و اثرات مخرب بر حشرات مفید، خاک، و آب.

افزایش فشار آفات:

تکثیر سریع‌تر کنه‌های مقاوم و گسترش آلودگی.

راهکارهای کاهش و مدیریت مقاومت به کنه‌کش‌ها

1. مدیریت تلفیقی آفات (IPM):

ترکیب روش‌های زراعی، بیولوژیک، فیزیکی و شیمیایی برای کاهش فشار آفات و جلوگیری از ایجاد مقاومت.

2. تناوب سموم:

استفاده از کنه‌کش‌ها با گروه‌های شیمیایی و مکانیسم‌های اثر متفاوت.

رعایت زمان‌بندی مناسب برای جلوگیری از مقاومت عرضی.

3. کاهش دفعات سم‌پاشی:

اجتناب از سم‌پاشی غیرضروری و پایش دقیق جمعیت کنه‌ها.

استفاده از کنه‌کش‌ها فقط زمانی که جمعیت آفت از آستانه اقتصادی خسارت فراتر رود.

4. کاربرد دوز مناسب:

استفاده دقیق از دوز توصیه‌شده توسط تولیدکننده برای از بین بردن کامل جمعیت کنه‌ها.

5. استفاده از کنترل بیولوژیک:

رهاسازی کنه‌های شکارگر مانند Phytoseiulus persimilis و Amblyseius swirskii برای کاهش جمعیت کنه‌های مضر.

استفاده از قارچ‌های بیماری‌زا مانند Beauveria bassiana.

6. جلوگیری از استقرار کنه‌های مقاوم:

حذف گیاهان آلوده از مزرعه یا گلخانه.

ضدعفونی تجهیزات و ابزارها برای جلوگیری از انتقال آلودگی.

7. ترکیب کنه‌کش‌ها با مواد کمکی:

استفاده از روغن‌های معدنی یا گیاهی (مانند روغن نیم) همراه با کنه‌کش‌ها برای افزایش اثربخشی.

8. آموزش و آگاهی:

آموزش کشاورزان و باغداران در مورد اصول تناوب سموم، استفاده صحیح از کنه‌کش‌ها و پایش آفات.

نتیجه‌گیری

مقاومت به کنه‌کش‌ها یک چالش جدی در مدیریت آفات است که نیازمند رویکردهای چندگانه و آگاهانه است. با رعایت اصول مدیریت تلفیقی آفات، تناوب سموم، و استفاده از روش‌های بیولوژیک، می‌توان از ایجاد مقاومت در جمعیت کنه‌ها جلوگیری کرد. مدیریت درست و پایدار نه‌تنها به کنترل موثر آفات کمک می‌کند، بلکه محیط‌زیست و اقتصاد کشاورزی را نیز حفظ می‌کند.