شپش سر حشره‌ای کوچک، بدون بال و انگل است که بر روی پوست سر انسان زندگی می‌کند. این حشره‌ها از خون تغذیه کرده و تخم‌های خود را به موها می‌چسبانند.

شپش سر به سادگی از طریق تماس مستقیم یا وسایل شخصی آلوده منتقل می‌شود و می‌تواند باعث خارش شدید و ناراحتی در پوست سر شود.

شپش سر ( louse)، حشراتی بدون بال که بیش از 3000 گونه از آن ها در جهان وجود دارد. 3 گونه از این حشرات به عنوان عامل انتقال بیماری انسان ها معرفی شده اند که انگل بدن پستانداران و پرندگان به شمار می آیند.

بیولوژی شپش سر :

اغلب شپش ها از مواد زائد و بقایای مواد بیولوژیک تغذیه می کنند. آن ها روی پوست میزبان مورد نظر قرار گرفته و از آن تغذیه می کنند و یا برخی از این گونه ها از ترشحات چربی و خون تغذیه نموده و برخی دیگر تنها از انواع خاصی از حیوانات تغذیه کرده و نیز روی قسمت های خاصی از بدن مستقر می شوند. همچنین 3 گونه از شپش ها میزبان خود را پستانداران و 2 الی 6 گونه میزبان خود را پرندگان و نیز عده ای نیز در بدن انسان ها و بخصوص در قسمت موهای ناحیۀ تناسلی و موهای سر ساکن شده و همچنین اگر از میزبان خود جدا شوند نمی توانند مدت طولانی زندگی کنند.

شپش ها رنگ های متفاوتی از بژ کمرنگ تا خاکستری تیره دارند. در اثر تغذیه از خون رنگ آن ها به تیرگی تغییر می کند. تعداد ماده ها از نرها بیشتر بوده و معروف ترین گونۀ این حشرات parthenogenetic می باشد. تخم این حشرات nit نامیده می شود. آن ها با ترشح بزاق این تخم ها را در به موهای موجود اتصال می کنند. پیوند تخم به مو با بزاق کار بسیار دشواری بوده ، شپش ها تخم خود را در بدن پرندگان مانند پر پرندگان و قسمت های غیرقابل دسترس جایگزین می کنند، تخم های سالم و زنده به رنگ سفید کم رنگ بوده و تخم مرده تغییر رنگ داده و به سمت زرد رنگ متمایل می شود.

 حشره شپش سر بیشتر در مدارس ، مهدهای کودک، شیرخوارگاه ها (بخصوص در کودکان دختر) شیوع پیدا کرده که با برسی و نظارت دوره ای کارشناس بهداشت می توان از شیوع و گسترش شپش در این اماکن جلوگیری به عمل آورد.

چرخۀ زندگی حشره شپش از زمان تولد تا بلوغ کامل مراحل مختلفی را داشته که در ابتدای تولد به صورت پوره می باشند. از زمان تولد تا از تخم در آمدن و به بلوغ رسیدن سه بار پوست اندازی می کنند.

یافتن رشک‌ها آسان‌تر از شپش‌های بالغ است، زیرا آن‌ها حرکت نمی‌کنند. شما به یک شانه با دندانه‌های بسیار ریز، یا شانه‌ای که مخصوص شپش ساخته شده، نیاز خواهید داشت. باید در محیطی با نور کافی کار کنید و این مراحل را دنبال کنید:

به موها لوسیون ضد شش گریز بزنید: دیدن شپش‌ها و رشک‌ها در برابر پس‌زمینه تیره‌تر آسان‌تر است. می‌توانید یا با آب کل سر را خیس کنید یا لوسیون ضد شپش گریز را روی موی خشک شانه بزنید. لوسیون گریز می‌تواند شپش بالغ و تخم در 45 دقیقه بکشد.

تمام قسمت‌های مو را شانه بزنید: بخش به بخش موها را بررسی کنید، با دقت رشته‌های مو را شانه بزنید و آن‌ها را مشاهده کنید. باید پس از چند بار کشیدن شانه، آن را بردارید و روی یک دستمال کاغذی پاک کنید تا وجود شپش یا رشک را در آن بررسی کنید. باید تمام پوست سر را پوشش دهید، اما بر نواحی اطراف گوش‌ها و پشت گردن تمرکز کنید. این مناطق معمولاً بیشترین تعداد شپش را دارند.

تصمیم‌گیری برای اقدام: اگر در جستجوی خود شپش سر پیدا کردید، باید درمان را شروع کنید. گزینه‌های متعددی در دسترس است که در ادامه بحث خواهد شد. اگر در آن زمان هیچ شپش یا رشکی نمی‌بینید اما فکر می‌کنید که همچنان خطر آلودگی وجود دارد، یک هفته بعد دوباره بررسی کنید.

شپش سر اغلب از طریق تماس مستقیم مو به مو گسترش می‌یابد. این می‌تواند زمانی اتفاق بیفتد که کودکان با هم بازی می‌کنند یا به نحوی دیگر در تماس نزدیک با افراد هستند. برخلاف یک شایعه رایج، شپش سر به دلیل بهداشت ضعیف منتشر یا ایجاد نمی‌شود. به ندرت، شما همچنین می‌توانید از طریق اشیایی که با سر آلوده در تماس بوده‌اند، به شپش سر مبتلا شوید، مانند:

• برس‌های مو

• کلاه‌ها، شال‌گردن‌ها، گوش‌پوش‌ها

• بالش‌ها، پتوها و روکش مبلمان

با این حال، شپش‌ها وقتی از پوست سر انسان دور هستند، مدت زیادی زنده نمی‌مانند. آن‌ها به گرمای بدن شما نیاز دارند تا دمای سالم خود را حفظ کنند و زنده بمانند.

خطرات جدی که در اثر آلودگی و گزش شپش در افراد ایجاد می شود؟

برخی  افراد در اثر خاراندن محل گزش شپش و عدم تمیز کردن و ضدعفونی محل آلوده به عفونت باکتریایی پوستی مبتلا می شوند.

 اکولوژی شپش:

شپش ها مدل مطلوبی برای مطالعه روی اکولوژی پاتوژن های مسری نسبت به سایرین به شمار آمده و در حال حاضر بیشترین مطالعات روی شپش اکولوژی مرغی صورت می گیرد.

گرایش عمده شپش:

شپش هایی که پرندگان را به عنوان میزبان انتخاب می کنند.

این گونه از شپش پرندگان را نسبت به سایر میزبان ها ترجیح می دهند.

تعداد کمی از آن ها میزبان خود را آبزیان قرار داده و با غوطه ور شدن در آب تغذیه می کنند

شپش های ساکن در بدن پرندگان به دلیل سلول های T قوی تر و پاسخ ایمنی و ترشح غدد قوی تری نسبت به سایرین خواهند داشت.

کاهش جمعیت بسته به محیط دارد.

شپش ها اصولاً تعادل را در میزبان های مختلف رعایت کرده و به زیر مجموعه هایی تقسیم شده و به صورت جداگانه روی بدن پرندگان زندگی می کنند. 

مهمترین دسته از شپش ها انسان را به عنوان میزبان انتخاب کرده که در صورت مشاهده بلافاصله با ما تماس بگیرید.

خسارات و آلودگی های ناشی از هجوم شپش ها :

•  کاهش زندگی میزبان.

•  انتقال بیماری های میکروبی و انواع انگل ها.

•  شپش Ischnoceran کاهش حرارت بخصوص در بال و پر پرندگان را به دنبال خواهند داشت.

•  کم خونی و بروز بیماری های آلرژیک و التهاب پوستی در انسان.

• مهمترین نکته ایجاد فشارهای ومشکلات عصبی ناشی از وجود شپش در سر

  
  طبقه بندی انواع شپش:

  به دو صورت سنتی طبقه بندی صورت گرفته است.

  1- شپش مکنده

  2- شپش جونده (Mallophaga) 

  اگر چه طبقه بندی اخیر نشان می دهد که Mallophaga ، از نوع paraphyletic بوده و به 4 شاخه تقسیم می شوند:

  Anoplura : شپش مکنده که منحصراً در موی سر انسان ها بخصوص در کودکان دیده می شود.

  Rhyncophthirina: انگل موجود در بدن فیل.

  Ischnocera: عمدتاً شپش جونده بوده و بیشتر در پرندگان دیده می شود جزء انگل های خانوادۀ پستانداران هستند.

  Amblycera: زیر شاخه ای از شپش جونده در پرندگان بوده اگر چه در بدن پستانداران آمریکای جنوبی و استرالیا هم زندگی می کنند.

  شپش سر در انسان:

  حشره شپش در انسان به سه صورت مختلف شپش سر، شپش بدن ، شپش ناحیۀ تناسلی تقسیم می شوند.

 شپش سر نیز خارش شدید سر و نیز ایجاد برجستگی هایی کوچک و قرمز رنگ را روی پوست سر، گردن و شانه ها ایجاد می کند.

عموماً پرندگان اهلی از جمله مرغ و کبوتر روی پرها و بدنشان این نوع شپش را حمل می کنند.

با آغاز اولین هفته سال تحصیلی جدید، کودکان از دیدار دوباره با هم‌کلاسی‌هایشان و تعریف کردن از خاطرات تعطیلات تابستانی خود لذت می‌برند. با این حال، والدین معمولاً کمی نگران هستند که این لحظات خوشایند بدون دردسر نباشد.

چرخه زندگی شپش شامل سه مرحله تخم (نیت)، لارو یا نمف و بالغ است که حدود سه هفته طول می‌کشد و وابسته به دما و رطوبت محیط است.

شپش‌ها به طور کلی خطرناک نیستند، اما می‌توانند مشکلاتی برای سلامتی ایجاد کنند.