هر آنچه که باید در خصوص دنیایی مورچه ها بدانید

مورچه‌ها گونه‌های بسیار جالب و جذاب در جهان حشرات هستند. این موجودات با رفتارها و ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، موضوع تحقیقات علمی و کنجکاوی‌های بسیاری برای محققان و علاقه‌مندان به زیست‌شناسی و رفتار حشرات هستند. در زیر چند نکته جالب در خصوص مورچه‌ها آورده شده است:

1. نظام اجتماعی: مورچه‌ها سازمان اجتماعی بسیار پیچیده‌ای دارند و در کلنی‌ها و گروهی زندگی می‌کنند. هر کلنی شامل یک ملکه، کارگرها و مورچه‌ سربازها است که هر کدام وظایف خاص خود را دارند.

2. ارتباطات شیمیایی: مورچه‌ها از طریق ترشحات شیمیایی به نام فرومون‌ها ارتباط برقرار می‌کنند. این فرومون‌ها برای مسیریابی، اعلام خطر، جذب همنوعان و سایر ارتباطات اجتماعی بین مورچه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.

3. اندازه مغز: مغز مورچه‌ها نسبت به اندازه بدن‌شان بسیار کوچک است. این امر به آن‌ها اجازه می‌دهد با حجم کوچک مغز، عملکردهای پیچیده‌ای مانند مسیریابی، جستجوی غذا و ارتباط اجتماعی را انجام دهند.

4. قدرت باربری: مورچه‌ها علیرغم اندازه‌شان کوچک، قدرت باربری بسیار زیادی دارند. می‌توانند اجسادی به وزن بیش از بار خود بلند کنند و به مسافت‌های طولانی حمل کنند.

5. انسجام جمعی: وقتی یک کارگر مورچه مسیری جدیدی به نقطه غذایی کشف می‌کند، به اطراف خود فرومون‌هایی منتشر می‌کند تا دیگر مورچه‌ها هم این مسیر را پیدا کنند. این انسجام جمعی باعث می‌شود غذا به سرعت به کلنی برگردد.

6. ساخت لاکتوفرین: برخی از نژادهای مورچه‌ها، لاکتوفرین نام ماده‌ای مانند آنتی‌بیوتیک را تولید می‌کنند که به عنوان دفاعی در برابر باکتری‌ها و میکروارگانیسم‌های مخرب عمل می‌کند.

7. مهندسی شهرها: برخی از نوع‌های مورچه‌ها ساختمان‌های بزرگی مانند زیرزمین‌ها و خندق‌ها را ایجاد می‌کنند که این ساختمان‌ها به عنوان آشیانه‌ها و محل زندگی‌شان استفاده می‌شوند.

این تنها چند نمونه از نکات جالب درباره مورچه‌ها بودند. این حشرات هیجان‌انگیز و پرکاربرد به خصوصیت‌هایشان در ارتباط اجتماعی، تعاون، و ساختمان‌سازی معروف هستند که از دیدگاه زیست‌شناسان، رفتارشان جالب است.

مرفولوژی مورچه ها:

مهمترین خصوصیت ظاهری مورچه ها شکل ساق شکم است که یک یا دو مفصلی است و دارای یک قسمت برآمده است ، شاخکها معمولاً زانوئی است و اولین مفصل آن اغلب خیلی کشیده است، اندازه بدن کوچک تا متوسط، بالدار یا بی بال، چند شکلی جنسی دارند (ماده یا ملکه نر- کارگر)، ماده ها بزرگتر از دو فرم دیگر و بالدار هستند ولی پس از جفتگیری بالهای آنها می افتد، نرها نیز بالدار هستند ولی کوچکتر از ماده ها، کارگرها ماده های عقیم و بی بال هستند و اکثر جمعیت کلنی را تشکیل می دهند.

بیولوژی:

تقریباً موفق ترین گروه حشرات خشکی زی هستند و همه جا یافت می شوند، همه مورچه ها زندگی اجتماعی دارند و دارای سه شکل جنسی ملکه (ماده)، نرها و کارگرها می باشند، در بعضی از گونه ها شکل جنسی کارگر وجود ندارند. کلنی مورچه ها بوسیله ملکه شروع می شود و مرتباً نخم گذاری می کند، نرها پس از جفتگیری بزودی می میرند. یک کلنی ممکن است کوچک و از تعداد معدودی مورچه تشکیل شده باشد و یا ممکن است خیلی بزرگ و مشتمل بر چندین هزار مورچه باشد. مورچه ها ممکن است در اماکن مختلف لانه درست کنند، مثل حفره داخل درختان، در داخل چوب و اکثراً داخل زمین، لانه زمینی ممکن است کوچک و ساده باشد و یا ممکن است بزرگ و شکل پیچیده ای داشته باشد و اغلب مشتمل بر یک سری گالریهای متعدد است که بعضی از قسمتهای آنها به پرورش نوزادان و بعضی دیگر به ذخیره غذا اختصاص داده شده اند. نرها و ماده ها در فصول معینی از سال پرورش داده می شوند و پس از جفتگیری نرها از بین می روند ولی هر یک از ماده ها ممکن است بطور جداگانه کلنی جدیدی را تشکیل دهند و یا وارد کلنی های دیگر شوند. بهرحال ملکه بزودی بالهای خود را انداخته و در جای مناسبی در لانه شروع به تخمریزی و پرورش نوزادان می کند.

اولین گروه نوزادان که بوسیله خود ملکه مراقبت و تغذیه می شوند همگی کارگر می باشند، ولی همین کارگرها بزودی کلیه وظایف کلنی را عهده دار می شوند از جمله ساختن لانه، مراقبت از نوزادان، جمع‌آوری غذا، و غیره. بنابراین ملکه وظیفه تخم گذاری را عهده دار خواهد بود. ملکه بعضی از گونه ها ممکن است چندین سال عمر کند و ضمناً ممکن است در یک کلنی بیش از یک ملکه وجود داشته باشد.

رژیم غذائی مورچه ها تقریباً متنوع است، بعضی گوشتخوار بوده و از گوشت حیوانات دیگر (مرده یا زنده) تغذیه می کنند، بعضی گیاهخوار، عده ای قارچ خوار، بعضی دیگر از شیره نباتات شا شهد و یا عسلک و غیره تغذیه می کنند.

زندگی مورچه ها

مورچه‌ها، حشرات اجتماعی هستند و در جمعیت‌های بزرگ زندگی می‌کنند. آنها سازمان‌یافته هستند و وظایف مختلف را بین اعضای جمعیت‌شان تقسیم می‌کنند. این وظایف شامل جمع‌آوری غذا، ساخت و نگهداری لانه، مراقبت از بچه‌ها، حفظ امنیت لانه و برقراری ارتباطات درون و بین جمعیت مورچه‌ها است.

مورچه‌ها به ساختن لانه‌های پیچیده از جمله تونل‌ها و زیرزمین‌ها می‌پردازند. این لانه‌ها معمولاً شامل مناطق ذخیره غذا، اتاق‌های نگهداری بچه‌ها و گاهی حفره‌های مخصوص ملکه مورچه هستند.

مورچه‌ها به دنبال منابع غذایی می‌گردند و میوه‌ها، شیره گیاهان، قطره‌های شیر و جوانه‌ها از جمله منابع غذایی مورچه‌ها هستند. آنها غذای خود را به لانه می‌برند و در آنجا ذخیره می‌کنند.

در جمعیت مورچه‌ها، ملکه مورچه مسئول تولید تخم‌ها و تولید نسل جدید است. نرها به عنوان مادرپروازی شناخته می‌شوند و مسئول تکثیر با ملکه هستند.

همچنین، مورچه‌ها از ارتباطات شیمیایی برای ارسال پیام‌ها و سازماندهی جمعیت استفاده می‌کنند. آنها با استفاده از فرمون‌ها (مواد شیمیایی)، ارتباطات بین همدیگر را برقرار می‌کنند.

در مجموع، زندگی مورچه‌ها پر از تعاون اجتماعی، سازمان‌دهی است.

در مورچه‌ها، تقسیم وظایف به شکل واضحی انجام می‌شود. عضویت در جمعیت مورچه‌ها به صورت پایدار است و هر عضو نقش خاصی در سازمان اجتماعی دارد. برخی از وظایف معروف در جمعیت مورچه‌ها عبارتند از:

1. جمع‌آورنده غذا: برخی از مورچه‌ها مسئول جمع‌آوری غذا هستند. آنها به دنبال منابع غذایی می‌گردند و به لانه بازمی‌گردند تا غذا را به سایر اعضای جمعیت منتقل کنند.

2. نگهبان‌ها: نگهبان‌ها مسئول حفظ امنیت لانه هستند. آنها وظیفه دفاع از لانه را بر عهده دارند و در صورت حمله از سایر حشرات، به صورت جماعت به دفاع می‌پردازند.

3. پرورش‌دهنده‌ها: پرورش‌دهنده‌ها مسئول مراقبت از بچه‌های مورچه هستند. آنها بچه‌ها را تغذیه می‌کنند و به نمو و رشد آنها کمک می‌کنند.

4. تعمیرکننده‌ها: تعمیرکننده‌ها مسئول تعمیر لانه و ترمیم آسیب‌های احتمالی هستند. آنها به تعمیر ساختمان لانه، تونل‌ها و دیگر بخش‌های لانه اختصاص دارند.

5. کاشتن‌دهنده‌ها: کاشتن‌دهنده‌ها مسئول کاشتن منابع غذایی در محل‌های مختلف هستند. آنها بذرها یا قسمت‌های گیاهان را در خاک می‌کارند و به رشد آنها کمک می‌کنند.

مورچه‌ها جمعیت‌های پویا و سازمان‌یافته‌ای هستند که برای بقا و موفقیت جمعی تلاش می‌کنند. آنها با ارتباطات شیمیایی، رفتارهای اجتماعی پیچیده را نشان می‌دهند و بر اساس وظایف مشخص و تعاون در کنار هم، جمعیت مورچه‌ها به خوبی تنظیم می‌شود.

علاوه بر این، در زندگی مورچه‌ها تعاملات اجتماعی پیچیده‌ای هم وجود دارد. آنها از سیگنال‌های شیمیایی، لمس و حرکات بدنی برای ارتباط بین همدیگر استفاده می‌کنند. این تعاملات به آنها کمک می‌کند تا منابع غذایی را پیدا کرده، اطلاعات را منتقل کنند و به صورت موثر به همکاری و تعاون بپردازند.

به طور کلی، زندگی مورچه‌ها پر از تعاون، ارتباطات پیچیده، وظایف مشخص و سازمان‌دهی است که باعث می‌شود این حشرات به خوبی در محیط زندگی خود تنظیم شده و بتوانند با موفقیت به بقا و تکامل جمعیت خود بپردازند.

مورچه ها در داخل لانه اغلب از مواد دفعی یکدیگر تغذیه می کنند و ضمناً تبادل غذا (Trophallexis) نیز در داخل کلنی معمول است.

عده ای از مورچه ها در داخل منازل، گلخانه ها و اماکن دیگر از آفات مهم محسوب  می شوند. مورچه ها از خود مواد مختلفی را ترشح می کنند که نقش دفاعی، حمله ای و ارتباطی دارند. این مواد از غدد مختلف داخل بدن ترشح می شوند که معمولاً از راههای مختلف از جمله دهان، مقعد و نیش به بیرون از بدن منتقل می شوند. (زیر خانواده های Dolichoderinae و Formicinae فاقد نیش هستند). نیش عامل اصلی دفاع و حمله مورچه هاست، همه مورچه ها ممکن است بوسیله آرواره های خود گاز گرفته و بعضی از آنها ایجاد ناراحتی می کنند.

بعضی از مورچه ها از مقعد خود ماده بدبوئی را به خارج دفع می کنند که نقش دفاعی دارد. در بیشتر آنها مواد مختلفی ترشح می شود که نقش اخطار (Alarm) و آماده باش دارد، بعضی از آنها فعالیتهای گروهی را تحریک می کنند، و بالاخره در بیشتر گونه ها بعضی از این مواد شیمیائی نقش جهت یابی نقش جهت یابی (Odortrail) مورچه ها را داشته و مورچه ها بوسیله دنبال کرذدن بوی آنها می توانند به هدفهای مورد نظر هدایت شوند. این مواد بوسیله افراد چرا کننده روی زمین یا سطوح مختلف قرار داده می شوند.

بعضی از این مواد شیمیائی در تفکیک جنسیت اهمیت دارن .

مثال:

Formica sp لانه در سطح زمین و برجسته - و همه چیز خوار

Ponera sp لانه داخل تنه پوسیده درختان، یا داخل زمین، کارگرها بطول 4-2 میلیمتر و ساق یک مفصلی، از حشرات دیگر تغذیه می کنند.

Pogonomyrmex sp  ساق آنها دو مفصلی است - از دانه ها تغذیه می کنند.